ایده چیست؟
تعریف ایده:
ایده (انگاره یا طرح) در حقیقت یک طرح ذهنی است. شاید بتوان ایده دادن را اولین گام برای حل یک مشکل یا برآورده کردن یک نیاز دانست. به عبارت دیگر، ایده ساده‌ترین راه حلی است که انسان در برابر یک مساله یا نیاز به آن فکر می‌کند. هر چند می‌توان یک ایده را بسط داد و پیچیده کرد.
می توان گفت ایده تفکری است که به رشته تحریر درآمده و به این سئوالات پاسخ دهد: چه کنیم؟ چرا؟ چگونه؟ برای چه کسانی؟
پیش نیازها چیست؟
ایده فردی:
ایده‌ای است که توسط یک فرد ایده‌پرداز تعریف می‌شود و محتوای ایده مورد رویت افراد دیگری به استثنا داوران جشنواره قرار نمی‌گیرد. قابل ذکر است درصورت انتخاب ایده در جشنواره به عنوان ایده برتر، عنوان ایده در سامانه جشنواره و خبرگزاری‌ها اعلام می‌گردد.
ایده گروهی مشخص:
ایده است که توسط یک ایده‌پرداز به عنوان سر گروه و اعضاء مشخص (سرگروه تعیین می‌کند) به صورت تعریف یک ایده کامل تعریف می‌شود.
حقوق مالکیت فکری یا معنوی عبارت است از حقوق مربوط به آفرینش‌ها و خلاقیت‌های فکری در زمینه‌های علمی، صنعتی، فنی، ادبی و هنری.
مایکل بلانکنی، مالکیت معنوی را چنین تعریف نموده است: «حقوق خلاقیت‌های فکر و ذهن بشر که دولت در قبال آن‌ها به پدید‌آورندگان آن حق انحصاری بهره‌برداری را برای مدت معینی به منظور جلوگیری از استفاده غیرمجاز دیگران اعطاء می‌نماید.»
دکتر میرحسینی به نقل از وایپو، حقوق مالکیت معنوی را در معنای وسیع کلمه حقوق ناشی از آفرینش‌ها و خلاقیت‌های فکری در زمینه‌های علمی، صنعتی، ادبی و هنری می‌داند.
گونه های مختلف مالکیت فکری:
- Copyright : که در فارسی به حقوق مؤلف ترجمه می‌شود و حقوق مرتبط با آثار ادبی ـ هنری است.
- Patents : به اختراعات مربوط است. به گواهینامه ثبت اختراع Patent گفته می شود.
- Industrial designs : طرح‌های صنعتی. در مالکیت فکری منظور از طرح صنعتی ویژگی‌های ظاهر و زیبایی‌شناختی کالا است که جنبه خلاقانه و ابتکاری دارد و موجب چشم‌نوازی و مشتری‌پسند شدن محصول می‌شود.
- Trademarks: علائم تجاری که نشانه‌ها و علامت‌هایی هستند که کالاها و خدمات یک شخص یا شرکت را از کالاها و خدمات یک شخص و شرکت دیگر متمایز می‌کنند که در بازار به عنوان شناسنامه یک کالا یا خدمات است. در خدمات هم علامت تجاری داریم که Mark Service نامیده می‌شود.
- Geographical indications: نشانه‌های مبداء جغرافیایی کالا. برخی از کالاها هستند که به علت مبداء جغرافیایی‌شان کیفیت و ارزش خاصی پیدا می‌کنند. قانون با ضوابطی از این اسامی حمایت می‌کند مثل دارجلینگ که اسم منطقه خاصی است که در آن این چای معروف با آن طعم و بوی مخصوص تولید می شود. در ایران هم مثل زعفران قائنات یا گلاب قمصر که نام جغرافیایی آن‌ها کیفیت خاصی را در ذهن مصرف‌کننده ایجاد می‌کند، وجود دارد و بر طبق قانون تنها کسی می‌تواند از این نشان استفاده کند که کالایش را در آن منطقه جغرافیایی تولید کرده‌باشد و دیگری در جایی دیگر چنین نشان منطقه‌ای را نمی‌تواند انتخاب کند.
- Trade secrets: رازهای تجاری که مربوط به اطلاعات محرمانه‌ای است که ارزش تجاری دارند و قانون از این اطلاعات حمایت می‌کند.
- New plant varieties: گونه‌های جدید گیاهی، در حوزه کشاورزی در کنار گونه‌های جدیدی که از طریق پیوند و یا امروزه مهندسی ژنتیک تولید می‌شود، به پیوند‌زننده یا تولید‌کننده حقوقی تعلق می‌گیرد و تولید محصول تا مدت خاصی در انحصار او قرار می‌گیرد.
- Protection against unfair competition: رقابت غیر منصفانه که یک عنوان کلی است. در واقع از نظر قانون، تجارت باید منصفانه باشد و مکارانه نباشد. تاجران در بازار باید رفتار منصفانه داشته‌باشند و اگر رقابت و رفتار غیرمنصفانه وجود داشته‌باشند، قانون با آن برخورد می‌کند. مثلا اگر شرکتی علیه رقیب خود اطلاعات دروغی را در بازار پخش کند یا از رقیب خود تقلید غیرمجاز کند و مشتری را فریب دهد، به آن رقابت غیرمنصفانه گفته می‌شود.
باید توجه داشت که در حقوق مالکیت فکری از ایده حمایت نمی‌شود، ایده تا زمانی که تجلی پیدا نکرده و بیان نشده است از آن حمایت نمی‌شود. ایده با توجه به این که به چه حوزه‌ای وابسته است متفاوت است، گاهی ایده یک رمان است و تا زمانی که در ذهن نویسنده بوده و بیانش نکرده، جایی برای حمایت ندارد اما همین که بیان شد و انتشار یافت، از آن ایده اظهار شده حمایت می‌شود. در اختراع هم ایده‌ای قابل حمایت است که سه شرط داشته باشد؛ جدید، قابل کاربرد صنعتی و دارای خلاقیت، ابتکار و نوآوری باشد.
برای مثال ایده چراغ روشنایی اگر در ذهن ادیسون می‌ماند، حقوقی هم نداشت ولی زمانی که اظهار می‌شود و قابلیت اجرا پیدا می‌کند، قانون از آن حمایت می‌کند. مدت حمایت هم محدود است. مدت حمایت از هر اختراع،۲۰ سال است و بعد از آن وارد دارایی‌های عمومی (public domain) می‌شود. یکی از دفاع‌هایی که موافقین مالکیت فکری در قبال مخالفانشان دارند، همین بحث محدودیت زمانی در حمایت است. حمایت محدود از اختراع موجب می‌شود تا مخترع با خیال راحت اختراعش را فاش و ثبت کند و بیست سال هم از آن بهره‌برداری کند و پس از آن همه می‌توانند از آن استفاده کنند.